Aktualności

Rada Europy definiuje pracę z młodzieżą (ang. youth work) – jako różnorodne aktywności o charakterze społecznym, kulturalnym, edukacyjnym i politycznym, realizowane przez młodych ludzi, z nimi i dla nich, w ramach edukacji pozaformalnej i nieformalnej (Council of Europe, bdw.). Zasadą jest współdziałanie z tymi, którzy dobrowolnie biorą udział w działaniach w swoich społecznościach, a celem – wspieranie aktywnego uczestnictwa młodych ludzi, włączanie ich w społeczności i procesy decyzyjne. Dodatkowo praca z młodzieżą ma przyczyniać się do rozwoju osobistego i społecznego. Podkreśla się też znaczenie zdobywanych kompetencji przez osoby uczestniczące w aktywnościach (European Commission, 2015).

Jako typowe formy pracy z młodzieżą wymienia się: projekty młodzieżowe, pracę podwórkową, nieformalne grupy młodzieżowe, obozy, kolonie, informację młodzieżową, organizacje, centra i ruchy młodzieżowe.

W Polsce nie obowiązuje jedna definicja pracy z młodzieżą, która byłaby stosowana w oficjalnych dokumentach krajowych (Krzaklewska, 2017). Angielski termin youth work jest tłumaczony jako „praca z młodzieżą” i najczęściej pojawia się w przekładach unijnych dokumentów poświęconych politykom młodzieżowym. Niemniej w różnych kontekstach może być różnie rozumiany i budzić wątpliwości, ponieważ nie jest to pojęcie używane na co dzień. Co więcej, termin „młodzież” w języku polskim jest stosowany raczej wobec nastolatków, osób do 18. r.ż., podczas gdy aktywności pracy z młodzieżą są także skierowane do nieco starszych osób. Dodatkowo do placówek wsparcia dziennego uczęszczają dzieci w wieku szkolnym, również te młodsze (6–19 lat). Angielski termin youth dotyczy także młodych osób pełnoletnich. Przykładowo z wymian młodzieżowych (ang. youth exchange) w ramach programu Erasmus+ mogą korzystać osoby od 13. do 30. r.ż. W zakres pracy z młodzieżą wchodzą działania edukacyjne, wychowawcze, resocjalizacyjne, związane z czasem wolnym, sportem, aktywnością obywatelską, ale także wsparcie specjalistów (np. pedagogów czy psychologów).

W ramach tych różnorodnych form pracy z młodzieżą można wyróżnić dwa główne nurty. Po pierwsze, w Polsce istnieje dość silne powiązanie pracy z młodzieżą z pracą socjalną z młodzieżą narażoną na wykluczenie społeczne czy znajdującą się w trudnej sytuacji rodzinnej. Po drugie, instytucje ukierunkowane na młodych ludzi mają kompensować dysfunkcje rodziny lub społeczności oraz zapewniać dostęp do opieki i różnych form wsparcia – edukacyjnego, pedagogicznego, psychologicznego.

W drugim nurcie pracy z młodzieżą mieszczą się działania nakierowane na rozwój społeczny młodych ludzi dobrowolnie uczestniczących w aktywnościach edukacji pozaformalnej i nieformalnej (czyli realizowanych poza szkołą). Organizacją takich działań zajmuje się rozwinięty sektor organizacji i instytucji młodzieżowych.

Bardzo podobnie postrzeganie pracy z młodzieżą zostało przedstawione w raporcie dla Komisji Europejskiej (Duda, 2014). Na podstawie wywiadów i analizy danych zastanych odtworzono, jak interesariusze w Polsce definiują pracę z młodzieżą. Definicja ta obejmowała właśnie dwa człony:

• Działania edukacyjne i wychowawcze, zarówno formalne, jak i pozaformalne, oparte na dobrowolnym uczestnictwie młodzieży, obejmujące takie obszary, jak: edukacja, wychowanie, opieka społeczna, profilaktyka, kultura, resocjalizacja, sport itp.;
• Działania kompensacyjne, prowadzone regularnie, mające na celu wyrównywanie deficytów społecznych młodych ludzi i rozwiązywanie określonych problemów, z którymi się borykają (np. patologie, uzależnienia, bezrobocie).

Podobnie jak w zaproponowanym wcześniej podziale pierwsza część tej definicji obejmuje działania organizacji pozarządowych działających na rzecz młodzieży lub przez nią zarządzanych, a także ruchów młodzieżowych (np. harcerstwa), klubów sportowych, ośrodków kultury, szkół lub organizacji religijnych i kościelnych. Część druga natomiast odnosi się do podmiotów prowadzących placówki wsparcia dziennego, również o charakterze socjoterapeutycznym lub streetworkingowym. Placówki wsparcia dziennego są finansowane ze środków publicznych, najczęściej zarządzają nimi instytucje świadczące usługi społeczne, organizacje pozarządowe lub kościelne. W komunikacji unika się używania terminu „placówka wsparcia dziennego”, ponieważ silnie kojarzy się on z pomocą społeczną. Wykorzystuje się bardziej atrakcyjne nazwy: świetlica, klub młodzieżowy, centrum rozwoju i aktywizacji młodzieży, spot, akademia młodzieżowa itp. Niemniej, jeśli nawet tego typu placówki są otwarte na wszystkich młodych ludzi, to ich działalność jest głównie skierowana do młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym lub doświadczającej trudności w integracji społecznej.